در یادمان پیشکسوت موسیقی نواحی خراسان چه گذشت؟
به گزارش ال مور، یادمان بخشی عیسی قلی پور با نام شب بخشی به همت انجمن موسیقی ایران و همکاری خانه موسیقی ایران و خانه هنرمندان ایران روز چهارشنبه ۲۳ آبان در سالن شهناز خانه هنرمندان برگزار گردید.
به گزارش ال مور به نقل از روابط عمومی انجمن موسیقی ایران، آیین نکوداشت مرحوم عیسی قلی پور از هنرمندان پیشکسوت موسیقی منطقه خراسان شامگاه روز چهارشنبه بیست و سوم آبان در تالار جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار گردید.
محمدعلی مرآتی مدیرعامل انجمن موسیقی ایران در شروع این برنامه اظهار داشت: همان گونه که مجری برنامه حسام رضایی گفت، در شب مهمی برای یادمان یکی از ستاره های موسیقی ایران و یکی از افق های درخشان و جاودان موسیقی نواحی ایران گرد هم آمده ایم. باید عرض کنم این برنامه به همت و همراهی خانه موسیقی و مدیرعامل ارجمند آن حمیدرضا نوربخش و هم جناب عسگرپور مدیرعامل محترم خانه هنرمندان برگزار شده است.
وی افزود: حدود ۳۸ سال بعنوان محقق کوچک در زمینه موسیقی شناسی اقوام مشغول به فعالیتم و دوست دارم نکته ای از موسیقی بخشی ها را با شما عزیزان مطرح کنم. موضوعی در بافت موسیقی ایران داریم شامل موسیقی های مختلفی شده که یکی از موسیقی های برجسته، موسیقی دستگاهی است که به یک ثبات و استخوان بندی محکمی رسیده که دیگر در آن اثری از خاصیت های قومی مشهود نیست. بعنوان مثال، بنده که یک کُردزبان هستم، بیات کرد را دیگر کُردی نمی شنوم و این مورد امکان دارد برای ما روشن شود که فاصله ای بین موسیقی اقوام و موسیقی دستگاهی وجود دارد. بنده می خواهم تلاش کنم از آن پرده بردارم. موسیقی دستگاهی استانداردی از منظر روایت در آموزش و اجرا دارد، ولی با تنوع موجود در موسیقی اقوام، رابطه و لایه ای درخلال این دو وجود دارد.
وی اضافه کرد: در طول ۸ سال گذشته، نام این پدیده را موسیقی «فراقومیتی» گذاشته ام و نقطه طلوع آنرا در بخشی ها می بینم که قدمت آن به قرن ها می رسد. جالب است که در شمال خراسان، چندین قوم کنار هم زندگی می کنند و بدون این که شخصی به آنها سفارشی داده باشد، در کنار هم یک موسیقی مشترکِ هوشمندانه ای شکل داده اند. این موسیقی در واقع آن لایه وسط بوده که من آنرا موسیقی فراقومیتی می نامم و این مورد حس بسیار عجیبی دارد؛ این که قوم های کرد، ترک، تات و حدودا ۱۹ قوم بدون این که هویت های کردی، ترکی، تاتی خدشه دار شود، به چه صورت تصمیم گرفته اند با هم یک موسیقی مشترک به وجود آورند.
مرآتی افزود: موسیقی شمال خراسان و بخشی ها، موسیقی فراقومیتی است و جالب است که کردها از کوراوغلوی ترکی استفاده می نمایند و ترک ها هم از جعفرقلیِ کرد و این لایه ها در موسیقی ترکمن وجود دارد. فرآیندی که مبحث بسیار حیرت انگیزی است. همینطور در این منطقه هم استادان کنار هم زبان هایشان را زندگی می کنند و حتی زبان های یکدیگر را حفظ می کردند که بتوانند موسیقی مشترک را حفظ کنند. موضوعی که در مورد بخشی ها باید گفت بخشندگی آن هاست؛ بدون این که قومی نگران باشد که زبانش تغییر کند از زبان قوم دیگری بخواند. من این تنوع زمانی را که به وحدت می رسد «پیشا کلاسیک» نامگذاری کرده ام.
مدیرعامل انجمن موسیقی ایران اظهار داشت: امشب شب مهمی است به سبب این که وحدت ایران را در این نوع موسیقی و این هنرمند برجسته مشاهده می نماییم. متأسفانه این موسیقی ها زیاد در سطح رسمی پخش نمی شود و فکر می کنم می تواند مخاطب زیادی داشته باشد.
در ادامه مراسم، مرتضی گودرزی (پژوهشگر، خواننده و نوازنده دوتار) دقایقی به اجرای موسیقی از کارگان شمال خراسان پرداخت و سپس مستند «بخشی» اثر علی عابدی برای حاضران پخش گردید.
حمیدرضا اردلان آهنگساز، مدرس و پژوهشگر موسیقی نواحی هم در این آیین ضمن اشاره به مستند «بخشی» اظهار داشت: خیلی فیلم نرم و خالصی بود. آقای عابدی محتوای فیلم را دوست دارد و غیرتی هم داشته و زیاد هم درحال و هوای فیلم و بخشی دخالتی نکرده است. تبریک می گویم، فیلم خیلی خوبی بود.
وی افزود: صحبت در رابطه با بخشی ها، عاشیق ها و ماموستاها، این صاحبان لحن، مقداری پیچیده است. شاید مباحث موسیقی شناسی و اتنوموزیکولوژی جنبه هایی از امور پنهان آنرا آشکار کند اما به کنه مبحث بعید می دانم پی ببرد. بخشی مقام معظمی بوده و هست، در بین زبان های باستانی، مثلا پدیده خویسان های آفریقا، اینها نمی توانند واژگان را در یک جمله پشت سر هم بگویند، مثلا سه دقیقه صحبت بکنند. اینها یکی دو واژه می گویند، بعد صداهای اضافه از لابه لای آن ایجاد می شود. صداهای اضافه مانند «نَچ» گفتن یا صدای در دهان و زبان که به کام دهان می خورد و بازمی گردد، یک لحظه صدا می دهد. دلیلش اینست که وقتی می گوییم «عشق»، اگر نسبت حقیقی با این واژه داشته باشیم، دیگر مضمحل می شویم و حل می شویم و قادر نخواهیم بود بقیه جمله را بگوییم، یا وقتی که واژه «مرگ» را می گوییم آنقدر مرگ تعجب آور و قابل اندیشه است، نمی توان واژگان بعد را فورا گفت.
اردلان در قسمت دیگری از صحبت های خود توضیح داد: گرایش بخشی قلی پور در آوازهایی که متر معینی دارند، به متر آزاد است، یعنی در واقع میزان گریز است. موضوعی است که امکان دارد در مدرسه های جدید بگویند که چرا میزان ها رعایت نمی گردد، اما این گونه نیست، اصالتی در وجودش است که به آن تکیه می کند. مثلا کوک بین آواز و ساز. بخشی هایی داشتیم که ژُست بودند و به گوش آکادمیسین ها میزان تر است، اما خود آن یک تربیت عقلی است و خودم این را زیاد نمی پسندم.
وی ادامه داد: اقوام و طایفه های زیادی در منطقه شمال خراسان زندگی می کنند، امتزاجی از فرهنگ شنیداری ترک ها، کردها، ترکمن ها و اقوام دیگر که این خصوصیت درک موسیقی شمال خراسان را آسان نمی کند، پس در یک بافت کلی می توانیم به این موسیقی نگاه نماییم. امکان دارد در آثار بخشی قلی پور تحریر ترکمنی بشنوید. آقای گل افروز هم این کار را می کرد. برخی این کار را نمی کنند، منتهی این امتزاج فرهنگی و تعامل با این فرهنگ ها، قدرت را به این هنرمندان داده که آن رقیب را بردارد و احساس دوگانگی به ما دست ندهد.
اردلان در پایان صحبت های خود بیان نمود: بخشی ها هنرمندان مهمی هستند، آنها عشق و اخلاق را در جامعه پاسداری می کنند، باید همواره از آنها حمایت کرد، همان تعدادی هم که در کشور باقی مانده اند سزاوار نیست در رنج و فقر به سر ببرند.
بعد از سخنرانی حمیدرضا اردلان نوبت به اجرای دوتار فرهاد قلی پور فرزند استاد فقید رسید که بعنوان حسن ختام برنامه به اجرای بخشی از کارگان موسیقی شمال خراسان پرداخت. در خاتمه هم لوح تقدیری از جانب انجمن موسیقی ایران به فرزند وی به یادگار اهدا شد.
حمیدرضا نوربخش، حمیدرضا عاطفی، ذکریا یوسفی، مهدی شفیعی، شهرام کرمی، سامان صمیمی و تعدادی از هنرمندان موسیقی نواحی و علاقه مندان به موسیقی فولکلور و همینطور مستند در این برنامه حاضر بودند.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران عزیز ال مور در مورد این پست