گفتگوی مهر با فرخ شایسته شیرازی-۱؛
نجواهای هنرمند نقاشی که از پاپ آرت به سبک شخصی رسید
ال مور: فرخ شایسته با اشاره به تاثیر مینی مالیسم در نقاشی هایش، آثارش را نجواگونه برشمرد که مخاطب را به خلوت می برند و او را کاملا از اطرافش غافل می کنند.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ اینروزها موزه هنرهای معاصر بواسطه برگزاری نمایشگاه «چشم در چشم» چنان پر مخاطب شده که آوازه اش بالاتر از پیش در فضای مجازی و عمومی پیچیده است. نمایشگاه «همسفر با آفتاب» که آثار هنری فرخ شایسته شیرازی را در معرض دید عموم داده است، نیز همزمان با نمایشگاه «چشم در چشم» درحال برگزاری است. نمایشگاه «همسفر با آفتاب» شامل مروری بر آثار فرخ شایسته هنرمند نگارگر باسابقه را نیز در گالری های ۷، ۸ و ۹ موزه میزبانی می کند. فرخ شایسته شیرازی هنرمند نقاش و نگارگر معاصر و فرزند صدرالدین شایسته شیرازی است که یکی از شاگردان کمال الملک بود. شایسته از کودکی بواسطه پدر، وام دار میراث هنرهای ایرانی و خصوصاً نگارگری می شود که نگاه ریزبین او به پدیده ها را برایش به ارمغان می آورد. علاوه بر این، شایسته به دیگر افق های جهان می نگرد و همسفر با آفتاب میراث ملی را با نوگرایی غربی و سنت های شرقی در هم می آمیزد. اینک در آستانه هفتاد سالگی ره آورد سه دوره کاری فرخ شایسته در ایران، آمریکا و ژاپن در نمایش است. هر کدام از بخش های نمایشگاه آثار شایسته، یک دوره کاری او (شیراز و تهران / اروپا و آمریکا / ژاپن) را به معرض نمایش گذاشته است که همگی آثار در قطع های کوچک روی دیوار دیده می شوند. به بهانه برگزاری نمایشگاه «همسفر با آفتاب» از فرخ شایسته دعوت کردیم به خبرگزاری مهر بیاید تا پای تجربیات، خاطرات و نظراتش درباره ی سبک و شیوه کاری اش بنشینیم. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید.
* آقای شایسته ۳ دوره حرفه ای کاری شما در نمایشگاه «همسفر با آفتاب» در معرض دید عموم قرار گرفته است که همگی آنها در قالب تابلوهایی با قطع های کوچک روی دیوار موزه هنرهای معاصر تهران رفته است. لطفاً درباره ی این آثار توضیح بدهید. نمایشگاه «همسفر با آفتاب» مروری بر آثار من است که طیف چند ده ساله ای از فعالیت هنری ام را پوشش می دهد. نخستین آثاری که در نمایشگاه دیده می شوند آثاری هستند که من در حدود ۸ تا ۱۲ سالگی در شیراز ترسیم کردم. یکی از آثار موجود در نمایشگاه را نیز زمانی کشیدم که در تهران بودم. آن روزها ۱۷ یا ۱۸ سال داشتم. سپس برای تحصیل به آمریکا رفتم و سبک کارهایم تغییری اساسی داشت. پس از فارغ التحصیلی هم به ژاپن رفتم و به مدت ۴ سال به زبان انگلیسی در یک دانشگاه آمریکایی که در کیوتو واقع شده است، تدریس کردم و در همان مدت به زبان ژاپنی تحصیل کردم. سپس به مدت ۲۶ سال در اوکیناوا زندگی و در دانشگاه اوکیناوا به زبان ژاپنی تدریس کردم. * پدر شما، صدرالدین شایسته شیرازی شیوه «پرداز» که خاص نگارگری و نقاشی ایران بوده است، به کمال در نگاره هایش اجرا می کرد. بدین سبب می خواهم کمی به عقب برگردم و بدانم که شما از شیوه «پرداز» در مکتب شیراز که پدرتان بنا نهاده بود، در آثارتان وام گرفته اید؟ در حقیقت می خواهم بدانم که چقدر پدرتان روی کار شما تأثیر داشته است؟ در کودکی من با پدرم زندگی نمی کردم و از زمانی که به دنیا آمدم تا سن ۷ سالگی فقط با مادرم بودم، منتها از سن ۴ سالگی کار نقاشی را بصورت خودجوش شروع کردم البته پدرم نقاش بود و من هم جمعه ها به دیدارش می رفتم و شاید همین دیدارها، سبب شد به نقاشی علاقمند شوم. در هر حال، من خودم را وام دار لطفعلی شیرازی نقاش صاحب سبک سده سیزدهم هجری قمری می دانم که واژه صورتگر پشت نام لطفعلی شیرازی می آید که این لقب صحیح نیست چون در حقیقت نوه لطفعلی خان واژه صورتگر را به عنوان نام فامیلی انتخاب نموده بود. پدر من ابتدا برای تحصیل منطق نزد فرصت الدوله شیرازی رفت و در آنجا متوجه شد که کلاس نقاشی هم تشکیل می شود. او سپس به تهران رفت تا در هنرستان کمال الملک تحصیل کند و ۷ سال شاگرد کمال الملک بود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید از میان شاگردان فرصت الدوله شیرازی، فقط پدر من نقاش شد. وقتی کمال الملک به نیشابور رفت، پدر من هم به شیراز برگشت و من به هر تقدیر پس از ۷ سالگی با پدرم زندگی کردم و از همان موقع پدرم تأثیر بیشتری روی زندگی ام گذاشت. * با وجود این که اغلب شاگردان کمال الملک از فاکتورهای نقاشی ایرانی فاصله گرفتند و تجربه نقاشی غربی را سرلوحه کار خود قرار دادند چرا این اتفاق در مورد صدرالدین شیرازی نیفتاد؟ هنرستان کمال الملک شاگردان را در رشته های فراوانی آموزش می داد. این هنرستان رشته هایی چون صنایع دستی و قالیبافی هم داشت. تعدادی از شاگردان کمال الملک، مینیاتور (نگارگری) و مجسمه سازی و … را کار می کردند اما در حوزه نقاشی، اکثرشان دنباله روی کمال الملک شدند و مکتب کمال الملک بوجود آمد. قضیه پدر من کمی متفاوت بود، چون به شیراز برگشت و به تدریج رجعتی به دوران گذشته و زمانی که با فرصت الدوله کار می کرد، زد و به این علت، شیوه کاری او بواسطه دوری از تهران و اثرپذیری از فرصت الدوله با سایر شاگردان کمال الملک کمی تفاوت کرد. * آیا می توان گفت کارهای پدرتان و شما میراثی از مکتب کمال الملک است. لطفاً در این مورد توضیح دهید. اگر در نمایشگاه دیده باشید، ۳ اثر هست که در این دوران می گنجد. من مدتی به تهران رفتم و مقداری از سبک «گل و مرغ» دور شدم و کاری با عنوان «دختر خدمتکار» دارم که در این اثر می توانم بگویم در آن بتوانید نشانه هایی از سبک رئال کمال الملک ببینید. همین طور پدرم هم کارهای زیادی دارد که در سبک و مکتب کمال الملک جای می گیرد اما به تدریج از این مکتب جدا شد. شاگردان زبده کمال الملک همچون اسماعیل آشتیانی، کسانی بودند که به سبک و شیوه کمال الملک وفادار ماندند و این شیوه را ادامه دادند. برخی از شاگردان کمال الملک نیز به اروپا رفتند و بازگشتند و کمی تغییر رویه دادند اما تمامی شاگردانی که بصورت مستقیم شاگرد کمال الملک شمرده می شدند و شاگردانِ شاگردان نیز به همین شیوه ادامه دادند که اینها مجموعاً به عنوان مکتب کمال الملک شمرده می شود. از راست: گل و مرغ (برداشت از لطفعلی شیرازی)، درویش نوجوان (خودنگاره)، دختر خدمتکار * دهه های ۴۰ و ۵۰ زمانی بود که نوگرایی در قالب های هنری ایران و خصوصاً نقاشی ایرانی رواج داشت و من فکر می کنم که شما در آن دهه ها در آمریکا تشریف داشتید و البته با این سبک در آنجا نیز مواجه بودید. البته می دانم که از آن سبک خوشتان نیامد بدین سبب ادامه اش ندادید هرچند تعدادی از آثار موجود در نمایشگاه «همسفر با آفتاب» پاپ آرت هستند. در بین آن نسل نوگرایی که در ایران یا دنیا دیده اید، شما به کدام نسل احساس قرابت بیشتری داشتید؟ من از همان زمان کودکی و در شیراز بواسطه آنکه پدر نقاش بود، با آثار هنرمندان معاصر آشنا بودم و وقتی به تهران رفتم بواسطه حضور در نمایشگاه ها، بالاتر از پیش با نقاشانی که سبک مدرن را پیش می بردند، آشنا شدم منتها زمانی که به آمریکا رفتم، توانستم هنر مدرن غرب را از نزدیک لمس کنم. البته من به اروپا هم رفته بودم، چون در ابتدا می خواستم تحصیلاتم را در فرانسه ادامه بدهم اما وقتی به فرانسه رفتم، آنجا را برای ادامه تحصیل مناسب ندیدم بدین سبب به آمریکا رفتم و در آنجا ماندم. آن روزها ۳ سبک بر دانشکده های هنری و هنرمندان قالب شده بود؛ یکی از این سبک ها «پاپ آرت» بود که در آمریکا شکل گرفت. سبک های دیگر «اکسپرسیونیسم» و «مینی مالیسم» بودند. بله، شما درست گفتید، من زیاد با این سبک ها ارتباط برقرار نکردم اما من هم هم رنگ جماعت شدم و یک سال تا یک سال و نیم کارهایی را در سبک های مذکور ترسیم می کردم و سپس سبک های پاپ آرت و اکسپرسیونیسم را کنار گذاشتم. البته تجربه کار در قالب آن سبک ها خوب بود، چون آثار من کپی کارهای دیگران نبود. آثار من از تجربه های گذشته ام تأثیر پذیرفته بودند و کمی متفاوت تر از آثار هم کلاسی هایم بودند. باید بگویم که مینی مالیسم هنوز در همه کارهای من جا دارد. در حقیقت باید بگویم که من در تابستان سال دوم دانشگاه در آمریکا، به دوران شیراز و ایران برگشتم و مجموعه ای با عنوان «مثلث ها» را بعد از ترسیم ۱۵ یا ۲۰ اثر مشابه، تکمیل کردم. این اثر که اکنون با قطع مرقع های ایرانی در موزه هنرهای معاصر تهران قابل مشاهده می باشد، در دانشگاه با انتقاد اساتید و دانشجویان رو به رو شد و من سرخورده شدم اما کارم به گونه ای دیگر ادامه پیدا کرد. * در حقیقت می توان گفت شما از سبک های مدرن غربی و هنرمندان آنها متأثر نشدید؟ نمی توان اظهار داشت که متأثر نشدم. در حقیقت من بواسطه تجربه، از آن سبک ها متأثر شدم یعنی آموختم که سبک های مختلف چه خاصیت هایی دارند و توانستم آثاری را ترسیم کنم که بااینکه عیناً مشابه آثار هنرمندان دیگر نیستند اما نشانه هایی از سبک های کاری آنها را دارند. سبکی که من بعد از کشیدن مجموعه «مثلث ها» در پیش گرفتم نیز بعدها از نظر اندازه تغییر پیدا کرد یعنی درست زمانی که آثار هنرمندان آمریکایی و اروپایی چند متری بود و فضای نمایشگاه ها و موزه ها نیز تحت تأثیر ارتفاع این آثار، بلندتر شده بود، اندازه کارهای من باتوجه به قدرت بدنی ام به تدریج از اندازه مرقع های ایرانی هم کوچک تر می شد و در نهایت به اندازه ۱۱ سانتی متر در ۸ و نیم سانتی متر رسید که شما در نمایشگاه «همسفر با آفتاب» نیز این آثار را دیده اید. به هر حال، کارهای کوچک ظریف تر و دقیق تر از آثار دیگر می شوند و نیاز به قدرت بدنی دارند. باید تاکید کنم که اندازه فعلی آثار من بصورت طبیعی شکل گرفته و اینگونه نیست که من آنرا انتخاب نموده باشم. آثار من زمانی که در آمریکا تحصیل می کردم، دیگر نگارگری نبودند و المان های آشنایی را برای پیروان هنر مدرن داشتند. من بواسطه تجربه، از سبک های هنر مدرن متأثر شدم یعنی آموختم که سبک های مختلف چه خاصیت هایی دارند و توانستم آثاری را ترسیم کنم که بااینکه عیناً مشابه آثار هنرمندان دیگر نیستند اما نشانه هایی از سبک های کاری آنها را دارند من در ابتدا فقط می خواستم کارهایم را کوچک کنم اما بعد متوجه شدم که این کار از هر نظر برایم خوب است، بدین سبب کار را ادامه دادم و به تدریج متوجه وجود عناصر دیگری شدم. آن عناصر به من کمک می کردند که اندازه دلخواهم را حفظ کنم. من اندازه کارهایم را کوچک کردم تا بتوانم به آسانی آنها را حمل و نقل کنم. از جانب دیگر کارهای من به حدی کوچک بودند که می توان گفت فقط یک مخاطب می توانست از نزدیک و بصورت دقیق آنها را ببیند اما کارهای بزرگ به قدری گسترده هستند که مخاطبان زیادی آنها را از دور نگاه می کنند. به مرور زمان کارهای من در دانشگاه، قبول شدند و نظر مثبت دیگران را جلب کردند. آثار من دیگر نگارگری نبودند و المان های آشنایی را برای پیروان هنر معاصر آن دوره یعنی «هنر مدرن» داشتند. فکر می کنم از آنجا که آثار شما توجه زیادی به مخاطب دارد، می خواستید به آثار بزرگ و مخاطب ستیز آن زمان اعتراض کنید. در حقیقت خواستید هنر مدرنی را که همگان بر اندازه بزرگ آن تاکید داشتند، در قطع کوچک ترسیم کنید که به مفهوم کلمه مینی مال نیز می توان اشاره نمود. این درست است؟ در آثار من هنوز تأثیراتی از مینی مالیسم وجود دارد، خصوصاً زمانی که به ژاپن رفتم این مساله بهتر مشخص شد. بله درست است؛ می توان گفت اعتراض، اما در حقیقت من در نقطه مقابل هنرمندانی که آثار بزرگ را می کشیدند، قرار گرفتم. آمریکایی ها می گویند بزرگ همیشه خوب است و بدین سبب این حس اجتماعی روی هنر هم تأثیر گذاشته است. البته هنرمندان اروپایی هم کارهایی را در سایز بزرگ انجام داده اند که گرنیکای پیکاسو معروف ترین آنها است. تعدادی از کارهای مونه همچون «گل های نیلوفر آبی» هم پانوراما و چندین متر است اما در آمریکا به سبب این که حسی اجتماعی حاکم بوده است، آثار بزرگ باب شد. در حقیقت می توان اظهار داشت که کارهای من حالت نجوا دارند و مخاطب را به خلوت می برند، یعنی مخاطبی که به آثار من نزدیک می شود، بطورکامل از اطراف غافل می شود؛ این همان نتیجه درستی است که دوست داشتم اتفاق بیفتد. در نقطه مقابل کارهای من، کارهای بزرگی که آن زمان ترسیم می شد، حالت فریاد و تشر دارند. * فکر می کنم در آن دهه ها موسیقی غرب نیز تحت تأثیر این جریان و سبک اعتراض گونه قرار گرفت که سبک های راک و پاپ متولد شدند... بله همچنین است. ادامه دارد...
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران عزیز ال مور در مورد این پست